هر کار خیری که انجام دهید و ثوابش را به روح میت هدیه بکنید، برای او مفید است؛ چه ذکر و قرآن و نماز مستحبی و طلب مغفرت باشد، و چه صدقه؛ و اما درباره نماز و روزه و کارهای واجب (که از ایشان قضا شده)، در مرحله اول بر عهده فرزند بزرگ‌تر است و اگر او انجام ندهد، بر فرزندان دیگر واجب نیست. اگر پسر بزرگ‌تر نتواند نماز و روزه و سایر کارهای پدر، مثل حج را (اگر پدر مستطیع بوده و نرفته است) انجام دهد، می‌تواند کسی را اجیر نماید؛ یعنی پول بدهد تا انجام دهند، ولی اگر برادران و خواهران و مادر می‌خواهند كه خودشان نماز و روزه پدر را انجام دهند، اشکال ندارد.

کسی که برای میت عملی را انجام می‌دهد، گرچه در نیت باید قصد نیابت نماید، ولی قسمت عمده ثواب آن طبق روایات، در نامه عمل او نیز نوشته می‌شود. البته باعث بری‌ءالذمه شدن میّت نیز شده و او از عذاب و گرفتاری نجات پیدا می‌کند.

در زمینه آداب و مستحبات زیارت اهل قبور، توجه شما را به نکات زیر جلب می‌کنیم:

1- مستحب است در نزد قبر میت، خواندن سوره حمد و ناس و فلق و توحید و آیة الکرسی هر کدام سه مرتبه و سوره قدر هفت مرتبه.

2- از رسول خدا(ص) چنین نقل شده است: هر که بر قبرستان عبور کند و 11 مرتبه سوره توحید را بخواند و ثوابش را به اموات آن قبرستان هدیه کند، به تعداد آن مردگان، اجر و پاداش می‌یابد.

3- در روایات معتبر آمده است که اگر کسی به نزد قبر برادر مۆمن خود برود و رو به قبله دستش را بر روی قبر بگذارد و 11 مرتبه سوره قدر را بخواند، از ترس بزرگ روز قیامت در امان خواهد بود؛ و در روایت دیگر آمده است که خداوند او و صاحب قبر، هر دو را بیامرزد.

4- در روایت آمده که حضرت باقر(ع) نزد قبر یکی از شیعیان ایستادند و این دعا را خواندند: اللهم ارحم غربته و صل وحدته و آنس وحشته و آمن روعته و اسکن الیه من رحمتک ما یستغنی بها عن رحمه من سواک و الحقه به من کان یتولاه.

5- طبق روایاتی که از حضرات معصومین(ع) وارد شده است، زیارت اهل قبور مۆمنین در روزهای دوشنبه و پنج شنبه و جمعه، مستحب مۆکد است و سنت پیامبر اسلام(ص) و سیره اهل بیت(ع) نیز چنین بوده است و فعل معصوم نیز برای ما حجت است و در روایتی از رسول خدا(ص) آمده است که حضرت فرمود: هدیه بفرستید برای مردگان خود. سپس سوال شد: هدیه مرده‌ها چیست؟ فرمود: صدقه و دعا؛ و نیز فرمود: ارواح مۆمنین، هر جمعه به آسمان دنیا مقابل خانه‌ها و منزل‌های خود فریاد می‌کنند. برای آگاهی بیشتر ر. ک : 1- مفاتیح‌الجنان، مرحوم حاج شیخ عباس قمی، قسمت قبور زیارت مۆمنین، ص 1014 2- اصول کافی، ج 3, باب 13 از ابواب المزار 3- کامل الزیارات، ابن قولویه، ص 320 4- وسائل الشیعه، ج 3, باب 55, ص 223, انتشارات آل البیت.

6- کتاب سیاحت غرب تألیف آقا نجفی قوچانی و کتاب معاد شهید دستغیب در این رابطه مفید و قابل استفاده است.

7- انسانی که از دنیا می‌رود، تا هنگامی که در عالم برزخ است و هنوز قیامت بر پا نشده باشد، کارهای خیری که برای او انجام می‌دهند، به صورت هدیه به او می‌رسد و چه بسا مورد غفران و بخشش نیز واقع شده و یا موجب تعالی و تکامل روح او می‌شود. در این باره روایات و احادیث زیادی نقل شده است كه به عنوان نمونه چند مورد اشاره می‌شود. امام صادق(ع) فرموده است: «یدخل علی المیت فی قبره الصلاة والصوم والحج والصدقة والبر والدعاء و یکتب اجره للذی یفعله و للمیت؛ نماز و روزه و حج و صدقه و نیکی و دعا، در قبر میت داخل می‌گردد و پاداش آن اعمال، علاوه بر این که برای کسانی که آن‌ها را انجام می‌دهند هست، برای میت نیز خواهد بود»، (المحجة‌البیضاء، ج 3، ص 42).

پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: «... لیدخل علی قبور الاموات من دعاء الاحیاء من الانوار مثل الجبال؛ دعای زندگان به صورت کوه‌های نور بر قبرهای مردگان داخل می‌گردد»، (المحجة‌البیضاء، ج 3، ص 341). علاوه بر این اعمالی که برای او انجام می‌دهند، نتایج و ثمرات اعمال و کارهایی را نیز که خودش انجام داده، بعد از مرگش به او می‌رسد.

8- امام صادق(ع) فرموده است: «ستّ خصال ینتفع بها المۆمن من بعد موته: ولد صالح یستغفر له و مصحف یقرأ فیه و قلیب یحفره و غرس یغرسه و صدقة ماء یجریه و سنة حسنة یۆخذ بها به عده؛ شش چیز است که بعد از مرگ مۆمن به او سود می‌رساند. فرزند صالح و شایسته‌ای که برای او دعا و طلب آمرزش کند. قرآنی که تلاوت شود. چاهی که حفر کرده و درختی که غرس نموده و آبی را که جاری ساخته و روش و سنت پسندیده‌ای که پس از او مورد عمل قرار گیرد»، (بحارالانوار، ج 6، ص 293). برای آگاهی بیشتر ر. ک: 1- منازل الاخره، شیخ عباس قمی 2- حیات پس از مرگ، علی محمد اسدی

9- هر کار خیری که انجام دهید و ثوابش را به روح میت هدیه بکنید، برای او مفید است؛ چه ذکر و قرآن و نماز مستحبی و طلب مغفرت باشد، و چه صدقه، بهترین کمک به پدر و مادرتان این است که اگر حق واجبی مانند نماز و روزه و حج و حق‌الناس بر ذمه آن‌هاست، آن را از طرف آن‌ها ادا نمایید و سپس انجام امور مستحب و خیرات و مبرات، بسیار مفید و نافع است.

یکی از ویژگی‌های عالم برزخ همین است که میت تا هنگامی که در برزخ به سر می‌برد. به کلی از دنیا بریده نمی‌شود، بلکه گاه گاهی با آن ارتباط برقرار می‌کند و در روایات به این مسئله تصریح شده، چنان که مرحوم کلینی در کافی (ج 3، ص 230) بابی با عنوان «ان المیت یزور اهله» مطرح کرده و روایاتی نیز نقل کرده است. از آن روایات معلوم می‌شود که مردگان، اعم از افراد با ایمان و حتی افراد بی‌ایمان نیز گاه گاهی به دیدار خانواده خود می‌آیند. در این که هر چند وقتی یك بار به دیدار آن‌ها می‌آیند طبق روایت، بستگی به مقام و منزلت شخص میت دارد.

امام صادق(ع) می‌فرماید: «ان المۆمن لیزور اهله فیری ما یحب و یستر عنه ما یکره و ان الکافر لیزور اهله فیری ما یکرهو یستر عنه ما یحب؛ میت مۆمن، هر آینه به دیدار خانواده‌اش می‌آید، پس هر چه را که خوشایند باشد می‌بیند و آنچه را که خوشایند نباشد از او پوشیده می‌شود و کافر نیز به دیدن خانواده خود می‌آید، پس می‌بیند هر آنچه را که ناخوشایند است و هر چه پسندیده و خوب باشد از او پوشیده می‌شود».

در روایات آمده است که معمولاً روزهای جمعه و به شکل پرنده‌ای به دیدار خانواده خود می‌آیند، (همان، ح 5). اما این که از خانواده و بازماندگان توقع و انتظار دارند، آری چنین است. چنان که پیامبر اکرم(ص) فرموده‌اند: «ان ارواح المۆمنین تأتی کل جمعه الی السماء الدنیا بعذاء دورهم و بیوتهم ینادی کل واحد منهم به صوت حزین باکین: یا اهلی و یاولدی و یا ابی و یا امی و اقربائی اعطفوا علینا یرحمکم اللّه... اعطفوا علینا بدرهم او برغیف او بکسوه یکسوکم اللّه من لباسیالجنه...؛ ارواح مۆمنان هر جمعه به آسمان دنیا می‌آیند و روبروی خانه‌ها می‌ایستند و هر یک با آوای حزین در حالی که می‌گرید می‌گوید: ای کسان من، ای فرزندانم، پدرم، مادرم، نزدیکانم به ما عطوفت کنید. خدا شما را بیامرزد... با درهم پولی یا گرده نانی و یا لباسی در حق ما رحم کنید که خدا به شما از لباس‌های بهشتی بپوشاند».

در روایات زیادی به مردم سفارش شده که مردگان را فراموش نکنند. چنان که پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: «لاتنسوا موتاکم فی قبورهم و موتاکم یرجون احسانکم و موتاکم محبوسون یرغبون فی اعمالکم البر و هم لایقدرون. اهدوا الی موتاکم الصدق والدعا؛ مردگان خود را در قبرهایشان فراموش نکنید و آن‌ها امید به احسان شما دارند و مردگان شما محبوسند، رغبت و میل در کارهای نیک شما دارند و خود، قدرت بر انجام آن ندارند.

برای مردگان خود صدقه و دعا هدیه کنید (آثارالصادقین، ج 21، ص 274). برای آگاهی بیشتر ر. ک: 1- منازل الاخره، شیخ عباس قمی. 2- حیات پس از مرگ، علی محمد اسدی. از بعضی روایات استفاده می‌شود که صدقه و کارهای خیر و یا اعمال مستحبی مانند دعا و زیارات که هدیه اموات می‌شود به آن‌ها می‌رسد. از جمله مرحوم حاج شیخ عباس قمی در مفاتیح‌الجنان، ص 317 حدیث صحیحی را از امام صادق (ع) نقل فرموده که در ضمن آن حدیث این طور آمده «میت شاد و مسرور می‌شود و گشایش پیدا می‌کند به دعا و استغفاری که برای او می‌کنند، چنانچه زنده شاد می‌شود به هدیه که برای او می‌برند و فرمود که ثواب نماز، روزه، حج، صدقه و سایر اعمال خیر و دعا در قبر میت بر او وارد می‌شود و ثواب آن برای مرده و کسی که آن‌ها را انجام داده نوشته می‌شود» البته آنچه نقل شد، عین عبارت مفاتیح نیست بلکه با تصرف در عبارت، لکن همان مضمون است. روایات دیگری نیز در آنجا نقل شده که می‌توانید مطالعه کنید، بنابراین یقین کنید که آنچه برای اموات خودتان هدیه می‌کنید در صورتی که اخلاص داشته باشید به آن‌ها می‌رسد و ثوابش در نامه عمل خودتان هم ضبط می‌شود.

بر اساس آیات و روایات، ارتباط خاصی میان قبر برزخی و قبر خاکی، یعنی بین روح انسان در برزخ و بدن مادی او در قبر خاکی وجود دارد. این ارتباط، در اصل از ارتباط روح و بدن مادی که در طول زندگی دنیوی با یکدیگر یک نوع اتحاد داشته‌اند، سرچشمه می‌گیرد که با قطع تعلق روح از بدن پس از مرگ، به کلی از میان نمی‌رود، بلکه یک نوع ارتباط در حد پایین‌تری میان روح برزخی و بدن مادی و خاکی وجود دارد، البته نه در حد و اندازه‌ای که در زندگی دنیوی و در دوران تعلق روح به بدن وجود داشت و نه با آن کیفیت و کمیت، بلکه در میزانی ضعیف‌تر و با کم و کیفی دیگر.

از همین رو، قبر خاکی با قبر و عالم برزخی روح ارتباطی دارد که نقاط دیگر این ارتباط را ندارند، و به همین جهت است که علی‌رغم حضور روح در عالمی فوق ماده، زمان و مکان [برزخ] توجه خاصی به بدن مادی و نقطه‌ای که بدن خاکی در آن است، دارد و بر اساس همین ارتباط میان قبر خاکی و قبر برزخی است که دستورات و احکام خاصی در باب قبر، تشییع جنازه، کفن، دفن، حرمت قبر، استحباب زیارت قبور، دعا، طلب رحمت و مغفرت بر سر قبور و نظایر آن‌ها در شریعت اسلامی وجود دارد.

این ارتباط روح با قبر خاکی موجب می‌شود که بتوان از این طریق بهتر با روح رابطه برقرار و به او توجه کرده و نیز توجه او را جلب کرد، بدین جهت در روایات تأکید فراوانی بر زیارت قبور، دعا، طلب رحمت و مغفرت و تلاوت قرآن کریم بر سر قبرها شده است، هر چند این آداب در هر جایی برای مردگان خوب است، ولی به دلیل ارتباط قبر برزخی با قبر خاکی، بر انجام این آداب بر سر قبرها تأکید بیشتری شده و از استحباب بیشتری برخوردار است. از طرفی ارواح نیز بر اساس این ارتباط با بدن مادی و قبر خود، از حضور مۆمنان، مسرور و مبتهج می‌شوند.

امام صادق(ع) می‌فرماید: «قسم به خدای متعال، مردگان، رفتن شما را [بر سر قبورشان] می‌دانند و با حضور شما مسرور می‌شوند و با شما اُنس می‌گیرند و بهره‌مند می‌شوند»، (وسائل الشیعه، ج 2، ص 878 و نیز در این باب: عروج روح، استاد محمد شجاعی، مقدمه و تدوین محمدرضا کاشفی، تهران، کانون اندیشه جوان، چاپ اوّل، 1379 ش، ص 71 ـ 76).

اما مهم‌ترین اثر دنیوی زیارت اهل قبور برای انسان، تذکر مرگ و یادآوری این رخداد مهم است و این خود، موجب باز داشتن انسان از بازی‌های دنیوی، (نگا: نهج‌البلاغه، ترجمه دکتر سید جعفر شهیدی، خطبه 84، ص 66)، مانع انجام کارهای زشت و ناروا، (همان خطبه 99، ص 92) باعث انجام اعمال و کردار نیک، (همان، کلمات قصار، 31، ص 364) سبب بی رغبتی و کم خشنودی از دنیا، (همان، کلمات قصار 349، ص 423) و زمینه‌ساز عبرت آموزی است، (همان، خطبه 221، ص 252).

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: